คติความเชื่อของคนภาคเหนือ ที่เชื่อกันมาตั้งแต่โบราณถึงปัจจุบัน คือ ผีหม้อนึ่ง ซึ่งเป็นผีที่สิงสถิตอยู่ในครัว หรือสิ่งของเครื่องใช้ในครัว เช่น หม้อนึ่ง หม้อแกง ของทุกครัวเรือน คำพื้นบ้านจะเรียกว่า ผีปู่คำ ผีย่าคำ
-
การรักษาโดยวิธีผีหม้อนึ่งนี้ หมอรักษาจะใช้วิธีการถามเพื่อให้ทราบว่า ผู้ป่วย ป่วยเจ็บเพราะเหตุใด นอกจากนี้เมื่อเกิดมีสิ่งของหรือทรัพย์สินของผู้ใดหายไป ผู้นั้นยังอาจมาขอให้หมอ หรือผู้ทำพิธีถามผีหม้อนึ่งเพื่อให้ทราบว่า สิ่งของที่หายไปนั้น จะได้คืนมาหรือไม่ด้วย โดยที่คำตอบจะขึ้นอยู่กับอาการที่เกิดขึ้นกับข้าวของเครื่องใช้ในครัวเรือนดังกล่าว
-
อย่างไรก็ตาม แม้ว่าบางเรื่องที่ไม่อนุญาตให้ถามนั่น ก็คือ เรื่องของเนื้อคู่ หรือบางทีจะไม่ถามเรื่องของหาย หรือการฆาตกรรม แต่ปัจจุบันนี้ผีหม้อนึ่ง มักจะถูกถามในกรณีการค้นหาศพผู้ตายไม่เจอ ทั้งนี้ญาติผู้ตายจะทดสอบผีหม้อนึ่งก่อน โดยใช้เสื้อผ้าของคนตาย กับคนยังไม่ตาย ปนกัน แล้วหยิบเสื้อผ้าออกมาทีละชิ้น และถามผีว่า เป็นของคนตายหรือไม่ ถ้าผีบอกถูก ก็ถามคำถามในลักษณะใช่หรือไม่ใช่ เช่น ศพอยู่ทางทิศเหนือ (ใต้ ตะวันออก ตะวันตก) จากที่พักใช่หรือไม่
สำหรับวิธีการถามผีหม้อนึ่งนั้น วิธีการ เตรียมเทียนน้อย (เล่มเล็ก) ๒ คู่ ดอกไม้ ๒ ดอก ข้าวสุก ๓ ถ้วย กล่องข้าว (กระติบ) ข้าวเหนียว เป็นอุปกรณ์ที่จะใช้ตอบคำถาม โดยสังเกตอาการของกล่องข้าว การถามของหมอ หมออาจจะถามว่า ถ้ามีจริงก็ขอให้กล่องข้าวนั้นแกว่งไปแกว่งมาแรงๆ หรือถ้าไม่มีจริง ก็ขออย่าได้แกว่ง หรือให้หยุดอยู่กับที่ เป็นต้น
-
ส่วนคำถามอาจกำหนดขึ้นตามที่หมอผู้ทำพิธีต้องการถาม โดยคำตอบให้ขึ้นอยู่กับอาการของกล่องข้าวดังกล่าว ถ้ามี, เป็น หรือได้มา ให้กล่องข้าวแกว่ง แต่ถ้าเป็นการตอบตรงข้ามกับที่ถามไปตอนแรก ก็ให้กล่องข้าวหยุดนิ่งอยู่กับที่ เป็นต้น
-
หลังจากนั้น หมอหรือผู้ทำพิธีก็จะถามผีว่า ถ้าผู้ป่วยหายจริง หรือสิ่งของที่หายไปจะได้คืนมา ผีปู่คำ ย่าคำ ต้องการจะให้เลี้ยง (เซ่นไหว้) ด้วยอะไร เช่น เหล้าปัน (ขวดกลม) ไก่คู่ หรือหัวหมู หรือกวางคำ (หมา) จิ๊นลาบ แกงอ่อม ฯลฯ
-
แล้วหมอจะถามต่อว่า ภายในเวลากี่วันถึงจะหาย หรือได้มา ถ้าภายใน ๓ วัน ๗ วัน ไม่หายหรือไม่มีผลอะไร ก็จะไม่เลี้ยงผีเลยเช่นกัน
สำหรับคนที่เป็นข้าวจ้ำ หรือคนที่จะเชิญผีลงมาที่หม้อนึ่ง จะเตรียมขันตั้ง ซึ่งมีข้าวของต่างๆ วางเรียงรายไว้ในถาด และเชิญผีมาลงที่หม้อนึ่ง แล้วจึงเข้าไปสู่ไหข้าว เมื่อร่ำเชิญแล้ว หากจะตรวจดูว่าผีหม้อนึ่งที่เชิญมานั้นมาหรือยัง ก็ให้ยกไหดู หากว่ายังเบาด้วยไหนั้นเป็นไหเปล่าแสดงว่ายังไม่มา แต่ว่าไหเปล่านั้นหนักจนยกไม่ไหวก็แสดงว่าผีหม้อนึ่งได้ลงมาที่ไหแล้ว ต้องใช้คนสองคนในการยกเอาไหออกมาถือไว้
ผีหม้อนึ่ง หรือ ผีปู่ดำย่าดำ เป็นผีดี ที่ใช้สำหรับการหา “เมื่อ” หรือการสอบถามเรื่องราวต่างๆ แต่ก็มีข้อแม้อยู่กับข้าวจ้ำด้วยว่า จะอนุญาตให้ถามเรื่องไหนได้ เรื่องไหนไม่ได้ ส่วนใหญ่แล้วเรื่องที่จะถามนั้นมักจะเป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับ “ผี” เป็นส่วนมาก ด้วยคนที่บ้านไม่สบาย ไปรักษาที่โรงพยาบาลแล้ววินิจฉัยไม่ได้ หรือรักษาแล้วก็ไม่หายสักที จึงมาถามผีย่าหม้อนึ่งดูว่า เป็นเพราะอะไรมา ทำให้เป็นไปหรือไม่อย่างไร
-
คนโบราณเชื่อและศรัทธาเรื่องโลกวิญญานในโลกธาตุ ให้ความเคารพธรรมชาติ และพลังธรรมชาติทั้งปวง แม้ไม่รู้เรื่องควอนตัม อะตอม คลื่น-อนุภาค DNA แต่..รู้เรื่องจิต เรื่องตัวรู้ที่มีอยู่ในทุกสรรพสิ่ง ความเชื่ออย่างแรงกล้าและแรงศรัทธาอันสูงส่งจึงหลอมพลังจิต ให้เกิดฤทธิ์แห่งใจบันดาลแสดงผลแห่งปาฎิหาริย์ได้นานับประการ
ติดต่อบูชา LINE : @namotasa
